ရခိုင်ရက်စွဲသမိုင်း ဆိုင်ရာ မျိုးသန်းမှတ်စု

(The Mog Nation Wiki, an archive)

၁၄၃၀ − မြောက်ဦး တည်
၁၄၃၉ − မင်းခရီ Chocoria and Chittagong ကို တိုက်လည်း မရ၊ Ramu ကို တည်ထောင်
၁၄၅၉ ၁၄၈၁ − ဘစောဖြူ စစ်တကောင်း တိုက်
၁၅၁၅ စစ်တကောင်း တိုက်
၁၅၃၉−၄၀ မင်းဗာကြီး ပေါ်တူဂီ အကူအညီ နဲ့ စစ်တကောင်း ကို သိမ်း ၊ merely temporary, and Chittagong remained under the control of the Afghan lords or Tripura kings
၁၅၇၈ − မင်းဖလောင်း စစ်တကောင်း ကို အပြီးသိမ်း ၊ Chittagong under Arakan, stable 50 years, total 88 years
Initially, the local Muslim chiefs were appointed to govern Chittagong.
၁၅၈၁ − Maṅ: Pha Loṅ: appointed his son Maṅ: Co Lha as the first Arakanese “king of the west” or anok bhuraṅ ( အနောက်ဘုရင်, အနောက်ဘဝသျှင် , စစ်တကောင်းမင်း ) -> Banga Mandala
၁၅၉၉ − ပဲခူး ကို ဗမာ၊ ရခိုင် ပေါင်းပြီး သိမ်းယူ
၁၆၁၂ ၊ ၁၆၁၃ ပဲခူး သုံ့ပန်း နေရာချ
၁၆၁၅−၁၆၃၅ − ဘင်္ဂါလီကျွန်တွေ မြောက်ဦး ကို ဖမ်းလာ
၁၆၆၆ − စစ်တကောင်း ကို မဂို တို့ သိမ်း ၊ Islamabad လို့ နာမည်ပြောင်း
၁၇၁၁ ၊ ၁၇၂၄ ပဲခူး သုံ့ပန်း နေရာချ
၁၇၆၀ − စစ်တကောင်း ကို British East India Company ရ
၁၇၇၅ − အင်္ဂလိပ် ခေါ်လို့ ရခိုင် ၂၀၀၀ လယ်လုပ်ရန် chittagon ကို လာပြီး အခြေချ
၁၇၇၇ − ဘင်္ဂါလီ ကျွန် ၂၀၀၀ ကို ရခိုင်တွေ ဖမ်းလာတာတွေ့
၁၇၈၅ − ရခိုင် ကို ဗမာ သိမ်း ( လူဦးရေ ၁ သိန်း ၇ သောင်း မှ ၂ သိန်းခွဲ )
၁၇၈၅ − မြောက်ဦး၊ ရမ်းဗြဲ၊ မန်အောင်၊ သံတွဲ ဗဟို ၄ ခု သတ်မှတ်
၁၇၈၆-၁၇၉၀ − Chiang Mai တိုက်ပွဲ အတွက် စစ်သားစုဆောင်း၊ မိတ္ထီလာကန် ဆယ်၊ မင်းကွန်းပုထိုးတော်ကြီးတည် အတွက် လုပ်အားပေးခိုင်း။
၁၇၉၀ − Ramu အထိ အင်္ဂလိပ် သိမ်း
၁၇၈၅ မှ ၁၇၉၄ − အခွန် ၊ လုပ်အားပေး၊ စစ်သားစုဆောင်း၊ ၁၇၈၅ မှ ၁၈၂၅ −ဖိနှိပ် 40 years၊ Banga coastal areas ကိုပြေးကြ။
ချင်းပျံ ( ၁၇၉၈ – ၁၈၁၅ ) ကြောင့် ထပ်ပြေး
၁၇၉၃ – Bengal ကို British East India Company ရ
၁၇၉၄ − ဗမာတပ် Banga ကို ဝင်ပြီး တရားခံပြေးတောင်း လို့ ပေးလိုက်ရ၊ ကျန်တဲ့လူတွေ စိုးရိမ်ကြ။
၁၇၉၈ − Banga ကို ပြေးကြ ( 25k to 50k ရခိုင်၊ မူဆလင် 1.5k to 2k )
၁၇၉၉−၁၈၀၀ − Ramu -> Cox’s bazar နံမည်ရသွား၊ ရခိုင်ပြည် 2/3 ဒုက္ခသည်အဖြစ်ရောက်လာ။
၁၈၂၄ − ၁၈၂၆ anglo-burmese war, အင်္ဂလိပ် ရခိုင်ကိုသိမ်း, Banga ရောက် ရခိုင်တွေ Mug Levy အဖြစ် ဝင်ပြီး ဗမာတပ် ကို တိုက်ခိုက်
၁၈၂၅ − British East India Company ရခိုင် ကို သိမ်း ၊
ထွက်ပြေး ရခိုင် နှစ် ၄၀ ကြာမှပြန်လာ ( ၁၇၈၅ + ၄၀ = ၁၈၂၅ )
၁၈၂၆ ရန္တပို စာချုပ် ၊ Mrauk-U မြောက်ဦး to Akyab စစ်တွေ ရွှေ့ပြောင်း ရုံးစိုက်
Arakan and Tenasserim were merged into the British India Empire
၁၈၂၈ − လူဦးရေ တသိန်း၊ မူဆလင် ၃ သောင်း ( “Arakan proper” or “Akyab district” စစ်တွေခရိုင် )
၁၈၂၉ − Henry Burney မြန်မာ စာရင်းအလိမ် နဲ့ မိ
၁၈၄၂ − first systematic survey – လူဦးရေ ၂ သိန်းခွဲ ၊ စစ်တကောင်းသား ၁၀%
၁၈၆၇ − Administration Report စစ်တကောင်းသား ၇%
၁၈၆၉ − Suez Canal ဖွင့်
၁၈၇၂ − စစ်တကောင်းသား ၁၃%
၁၈၈၅ − မြန်မာတပြည်လုံး အင်္ဂလိပ် လက်အောက်ရောက်။
၁၈၉၁ − စစ်တကောင်းသား ၁၈%
၁၈၉၇ − after Chittagong Cyclone (Bangladesh, 1897) အရင် နှစ် ၁၀၀ ( ၁၇၉၈ above ) chittagon ရောက် ရခိုင်တွေပါ ပြန်လာ
၁၉၀၅ − East Bengal နဲ့ West Bengal ဆိုပြီးခွဲ
၁၉၁၂ − East Bengal နဲ့ West Bengal ပြန်ပေါင်း
၁၉၃၁ − စစ်တကောင်းသား ၂၆% ( Arakanese muslims 4.6 % + Chittagonians (colonial-period immigrants) 21% )

၁၉၃၇ − ရခိုင်အမတ် ဦးထွန်းအောင် က ကိုယ်ပိုင်အုပ်ချုပ်ရေး တောင်းခဲ့။
၁၉၄၂ Apr – ကုလား ရခိုင် အဓိကရုဏ်း ဘူးသီးတောင်
၁၉၄၂ Oct – Jamaitul-ulama ပေါ်ပေါက်
၁၉၄၂ Dec – ဘူးသီးတောင် မောင်းတော ကို မွတ်ဆလင် နယ်အဖြစ် ဗြိတိသျှ စစ်အုပ်ချုပ်ရေး က သတ်မှတ်
၁၉၄၄ Dec – ရခိုင့် ဂျပန် တော်လှန်ရေး
၁၉၄၅ Mar – တော်လှန်ရေးနေ့ ကြေငြာ
၁၉၄၅ Sep – ဒုတိယကမ္ဘာစစ်ပြီး
၁၉၄၅ Nov – စက္ကူဖြူ အစိုးရ
၁၉၄၆ Feb − ဖဆပလ မှ အလံနီကွန်မြူနစ်ပါတီ ခွဲထွက်
၁၉၄၆ Mar − အောင်ဆန်း ရခိုင် ခရီးစဉ်
၁၉၄၆ Mar − ရခိုင်မွတ်စလင်လွတ်မြောက်ရေးအဖွဲ့ MLO ဂျီဟဒ် – ဂျင်းနား ထံ စာပို့
၁၉၄၆ sep – အထွေထွေသပိတ်၊ ဘုရင်ခံ၏အမှုဆောင်ကောင်စီသစ် ( ဗိုလ်ချုပ်အောင်ဆန်း နှင့် ဖဆပလ လူကြီးများပါဝင်ပြီး ) ပြန်ဖွဲ့။
၁၉၄၆ Oct – ပြည်သူ့ရဲဘော် တပ်နီ ဖဆပလ မှ ခွဲထွက်ပြီး ကွန်မြူနစ် နဲ့ ပေါင်း
လွတ်လပ်သော ရခိုင်နိုင်ငံ တောင်းဆိုမှုများ ရှိခဲ့။
၁၉၄၇ Jan − အောင်ဆန်း အက်တလီ စာချုပ်ချုပ်
၁၉၄၇ Feb – ပင်လုံစာချုပ်
၁၉၄၇ Feb – Jamaitul-ulema က Bottomley ဆီ ကိုယ်ပိုင်အုပ်ချုပ်ရေးနယ်မြေ တောင်းစာပို့
၁၉၄၇ Apr – ရခိုင်တိုင်းလုံးဆိုင်ရာညီညွတ်ရေးတပ်ပေါင်းစု ညီလာခံ ကျင်းပ
၁၉၄၇ Apr – တိုင်းပြုပြည်ပြု လွှတ်တော် ရွေးကောက်ပွဲ ဖဆပလ နိုင်၊ မောင်းတော မှာ Jamaitul-ulema ပါတီနိုင်
၁၉၄၇ May – ဖဆပလ ‘ပဏာမ ပြင်ဆင်မှူ ညီလာခံ’ preparatory conference မှာ ရခိုင်ပြည်နယ် ဖွဲ့ပေးဖို့ ထည့်သွင်းခိုင်းသော်လည်း မပါလာ။ သူ့အစား ပုဒ်မ ၁၉၉၊ ၂၀၀ ထည့်သွင်းပေး။
၁၉၄၇ May – ရှေ့နေ ဦးလှထွန်းဖြူ Arakanistan တောင်းဖို့ ကြိုးစား
၁၉၄၇ Jun – တိုင်းပြုပြည်ပြု လွှတ်တော် ပထမ ညီလာခံ
၁၉၄၇ Jun – ရခိုင် ကိုယ်ပိုင်အုပ်ချုပ်ရေး တောင်း ၊ ကျောက်ဖြူ၊ သံတွဲ ပါသင့်၊ Arakan Freedom League Committee (AFLC)ဖွဲ့
၁၉၄၇ Jul – မောင်းတောဒေသ က မူဆလင် ကိုယ်စားလှယ်တဖွဲ့က Lahore မြို့ကိုလာပြီး ဂျင်းနား နဲ့ လာတွေ့ပြီး ရခိုင်မြောက်ပိုင်း ကို East Pakistan ( Bengal ) ထဲ ထည့်ပေးဖို့ လာတောင်းဆို၊ ဂျင်းနား က ငြင်းလိုက်။
၁၉၄၇ Jul – အောင်ဆန်း နှင့် အဖွဲ့ လုပ်ကြံခံရ
၁၉၄၇ Aug – သခင်နု တက်
၁၉၄၇ Aug – အိန္ဒိယ ပါကစ္စတန် လွတ်လပ်ရေး ရ
၁၉၄၇ Oct – နု−အက်တလီ စာချုပ်
၁၉၄၇ Nov – ဦးလှထွန်းဖြူ − ရခိုင်ပြည်နယ် တောင်းတာ ပါကစ္စတန် လို သီးခြားမျိုး မဟုတ်ဘူး၊ စတိတ် သီးခြားနယ် လောက်ပဲ လို့ ပြော။
၁၉၄၈ Jan – မြန်မာနိုင်ငံလွတ်လပ်ရေး ရ ။
၁၉၄၈ Feb – ဖဆပလ နဲ့ ပြည်သူ့ရဲဘော် ကွဲ
၁၉၄၈ Mar – ဗကပ ( အလံဖြူ ) တောခို
၁၉၄၈ Mar – ကရင်သီးခြားပြည်နယ် တောင်း
၁၉၄၈ Mar – ရခိုင်တိုင်းဒေသအလိုက် ကိုယ်ပိုင်အုပ်ချုပ်မှု စုံစမ်းရေးကော်မရှင် ကို ဖွဲ့စည်း
၁၉၄၈ May – MLO ကနေ မူဂျာဟစ် ပါတီ နံမည်ပြောင်း
၁၉၄၈ Jun – မူဂျာဟစ် တောင်းဆိုချက် ၇ ချက် မြန်မာအစိုးရထံပို့
၁၉၄၈ Jul – ရဲဘော်ဖြူ တောခို
၁၉၄၈ Aug – တပ်မတော် တပ်ရင်း (၁)နှင့် (၃)တောခို
၁၉၄၈ Sep – ဦးနု ရွေးကောက်ပွဲနိုင်၊ ယာယီအစိုးရ ပြန်ဖွဲ့
၁၉၄၈ Sep – တိုင်းပြုပြည်ပြုလွှတ်တော်မှာ ဦးရွှေနီ ရခိုင်ကိုယ်ပိုင်အုပ်ချုပ်ရေး တောင်း
၁၉၄၈ Oct – ဦးနု က ‘ဒေသအလိုက် ကိုယ်ပိုင်အုပ်ချုပ်ခွင့် စုံစမ်းရေး ကော်မရှင်’ Regional Autonomy Investigation Commission ဖွဲ့ပေး၊ ကရင်၊ မွန်၊ ရခိုင် ပြည်နယ် တည်ထောင်ရေး ( ရှမ်း၊ ကချင်၊ ကရင်နီ ပြည်နယ်ရပြီး ) စုံစမ်းရန်။
၁၉၄၈ Oct – ရခိုင်အဖွဲ့ငယ် မှ ၄ ဦးက ‘ရခိုင်ဝန်ကြီး နှင့် ရခိုင်ကောင်စီ ထားပေးလျှင် ရခိုင်ပြည်နယ် မယူ’ ဟု တင်ပြ။ တဦးက ရခိုင်ပြည်နယ် ရရန်၊ ကိုယ်ပိုင် ‘အခွန်ကောက်ခွင့်၊ ဥပဒေပြုခွင့်၊ စစ်တပ်ထားခွင့်’ ရှိရန်တင်ပြ၊ တောင်းဆို။
၁၉၄၈ Nov – Abdul Gaffar က မူဆလင် သီးခြားပြည်နယ် တောင်း၊ memorandum ကို Regional Autonomy Enquiry Commission ကိုတင်ပြ၊ Ruangyas, Rwuangya သမိုင်းတင်ပြ
၁၉၄၈ Dec − ဦးချန်ထွန်း ‘ဒေသအလိုက် ကိုယ်ပိုင်အုပ်ချုပ်ခွင့် စုံစမ်းရေး ကော်မရှင် အစီရင်ခံစာ’ Regional Autonomy Investigation Commission − လူမျိုး၊ ဘာသာ၊ ယဥ်ကျေးမှု၊ စာပေ၊ ဘာသာစကား အတူတူပဲ ဟုတင်ပြ၊ ဓညဝတီတိုင်း အဖြစ် တည်ထောင်ရန် အကြံပေး။
၁၉၄၉ − “Muslim Rakhine taing-yin-tha” လို့ အစိုးရ ကြေငြာခဲ့ ??
၁၉၄၉ Feb – KNDO ‘အင်းစိန်၊ ပျဥ်းမနား၊ မေမြို့’ ကို သိမ်း၊ ကရင် KNDO, မွန် MNDO တို့ကို မတရားအသင်း ကြေငြာ။
၁၉၄၉ Feb – ဒီမိုကရေစီဒေသန္တရ အုပ်ချုပ်ရေး ဥပဒေကြမ်း တင်သွင်း အတည်ပြု
၁၉၄၉ Oct – ကူမင်တန် တပ်များ ကျိုင်းတုံ ကို ကျူးကျော်ဝင်ရောက်။
၁၉၅၀ − ရခိုင်ပြည်နယ်တောင်း
၁၉၅၀ Jul – ရခိုင်တိုင်းဒေသအလိုက် ကိုယ်ပိုင်အုပ်ချုပ်မှု စုံစမ်းရေးကော်မရှင် ဖွဲ့စည်း
၁၉၅၀ Aug – ကရင်လူမျိုးစုံစမ်းရေးကော်မရှင် က ကရင်ပြည်နယ်ဖွဲ့စည်းရေးအတွက် အကြံဉာဏ်တောင်း
၁၉၅၀ Oct – မြို့ဟောင်း၊ သံတွဲ၊ ရမ်းဗြဲ၊ မာန်အောင် အစိုးရ ပြန်သိမ်း
၁၉၅၀ Nov – လွတ်လပ်ရေးကျောက်တိုင် ဖွင့်ပွဲ ကျင်းပ။
၁၉၅၁ Jun မှ ၁၉၅၂ Apr – အထွေထွေရွေးကောက်ပွဲ ဖဆပလ နိုင်၊ မောင်းတော Jamaitul-ulema ပါတီ နိုင် ?
၁၉၅၁ Jun – အလယ်သံကျော် ညီလာခံ
၁၉၅၁ Aug – Abdul Gaffar က Guardian သတင်းစာမှာ “Sudetan Muslims” ဆောင်းပါးရေး ( ဒေါက်တာအေးချမ်း ပြော၊ တကယ့် အထောက်အထား မရှိ )
၁၉၅၁ Oct – ကရင်ပြည်နယ်ဖွဲ့စည်းရေးအတွက် ဖွဲ့စည်းပုံအခြေခံဥပဒေ ပြင်ဆင်သည့် ဥပဒေကြမ်း ကို အတည်ပြု။
၁၉၅၂ − တနိုင်ငံလုံးမှာ မှတ်ပုံတင် National Registration Cards များ ထုတ်ပေး
၁၉၅၂ Mar − ဦးနု ကို ဝန်ကြီးချုပ်အဖြစ် ရွေးကောက်တင်မြှောက်။
၁၉၅၂ Aug − ပြည်တော်သာ ညီလာခံ ကျင်းပ
၁၉၅၃ Jan – စစ်တွေမှာ ရခိုင်ပြည်နယ် တောင်းဆို လူထုညီလာခံ ကျင်းပ ၊ ‘ဆလုံ နာဂ ဂေါ်ရခါး ကပြား’ များနှင့် တန်းတူထားရှိခြင်းကို လက်မခံ၊ မိမိတို့သည် ‘ရှမ်း၊ ကချင်၊ ကရင်၊ ကယား’ စသော ပြည်နယ်များထက် သာလွန် ဟု ဟောပြော။
၁၉၅၃ Feb − Arakan National United Organisation (ANUO) ‘ရခိုင်တိုင်းရင်းသား ညီညွတ်ရေး အစည်းအရုံး’ တည်ထောင်၊ တနိုင်ငံလုံး သန်းကောင်စာရင်း စတင် ကောက်ယူ။ တရုပ်ဖြူ လွိုင်ကော် ကို သိမ်း။
၁၉၅၃ − ကရင်နစ္စတန်၊ မွန်နစ္စတန်၊ အာရကန်နစ္စတန် ( ရတည အာဘော် )
၁၉၅၄ May – မြန်မာပြည်မှ တရုပ်ဖြူတပ်များ ဆုတ်ခွာသွား။
၁၉၅၄ Jun – ကရင် ပြည်နယ် ကို စတင် အသိအမှတ်ပြုသည်။
၁၉၅၄ Sep – ဦးနု − ရိုဟင်ဂျာအမျိုးသားများ၊ ပြည်ထောင်စုသားများ လို့ ရေဒီယို က မိန့်ခွန်းပြော
၁၉၅၅−၅၆ − စစ်တကောင်းသားတွေ ကိုလည်း မှတ်ပုံတင် National Registration Cards ထုတ်ပေး
၁၉၅၅ Nov – ဗုံပေါက်သာကျော် လက်နက်ချ အလင်းဝင်။
၁၉၅၆ − ဖဆပလ က Jamaitul-ulema ကို ဖျက်သိမ်း
၁၉၅၆ Apr − 1956 elections, ANUO representing the Arakanese won nine seats in the parliament၊ စစ်တကောင်းသား များ ဖဆပလ အမတ် အဖြစ် ဝင်ရွေး။
၁၉၅၆ Feb – ဦးဘမြိုင် ( ANUO ) မှ ရခိုင်ပြည်နယ် သတ်မှတ်ရန် လိုအပ်တဲ့ ဖွဲ့စည်းပုံဥပဒေ ပြင်ဆင်ဖို့ တင်ပြတာကို Abul Bashar က ကန့်ကွက်၊ ဘူးသီးတောင် မောင်းတော ကို ရခိုင်ပြည်နယ်အစိုးရ အောက်မထားပဲ ဗဟိုအစိုးရ တိုက်ရိုက်အုပ်ချုပ်ရန် တင်ပြ
၁၉၅၇ Mar – ပမညတ မှ အစိုးရ အပေါ် အယုံအကြည်မရှိ အဆိုတင်သွင်းရာ အဆိုရှုံးနိမ့်။ ရခိုင်အမတ် ဦးကျော်မင်း မိန့်ခွန်း အတားခံရ ?
၁၉၅၇ Mar – ဦးလှထွန်းဖြူ ပြည်နယ်တောင်း၊ ဦးနု ပယ်ချ။
၁၉၅၇ Sep – ပမညတ မှ တိုင်းရင်းသားပေါင်းစုံဆွေးနွေးပွဲ ကျင်းပပေး ။ ဦးသိန်းဖေမြင့် က ‘လူမျိုးတိုင်း ပြည်နယ်ရသင့်ကြောင်း’ ထောက်ခံပြောကြား။
၁၉၅၇ Oct − ဦးလှထွန်းဖြူ ပြည်နယ်ရရှိရေးကို ဗိုလ်ချုပ်အောင်ဆန်း ကိုယ်တိုင်ထောက်ခံခဲ့သည့် ပြောလို့ ဝိုင်းကန့်ကွက်ကြ။ အဆိုကို Abu Khair ပယ်ချ၊ အခြား ဝန်ကြီး ဦးခင်မောင်လတ် က ‘ပြည်၊ အင်းဝ၊ တောင်ငူ’ ကို ထောက်ပြ၊ အဆိုရှုံး။
၁၉၅၈ Feb – ဦးလှထွန်းဖြူ ပြည်နယ်တောင်း အဆိုတင်။
၁၉၅၈ Apr – သန့်ရှင်း တည်မြဲ ကွဲ
၁၉၅၈ Jun – ဦးနု အစိုးရအဖွဲ့သစ် ပြန်လည်ဖွဲ့စည်း။
၁၉၅၈ Jun – တည်မြဲဖဆပလ က ဦးနုအစိုးရ အပေါ် အယုံအကြည်မရှိ အဆိုတင်၊ အဆို ရှုံး။
၁၉၅၈ Oct – အိမ်စောင့်အစိုးရ တက်၊ ဦးနေဝင်း ဝန်ကြီးချုပ်ဖြစ်။
၁၉၅၉ Apr − ရှမ်းစော်ဘွား ၂၉ ဦး အာဏာစွန့်။
၁၉၅၉ Dec − Rangoon University Rohingya Students Association ( first spelling of Rohingya )မှတ်ပုံတင်၊ တည်ထောင်။
၁၉၅၉ Nov – ဝန်ကြီးချုပ် ဦးဗဆွေ ရိုဟင်ဂျာ အကြောင်း မိန့်ခွန်းပြော ?
၁၉၆၀ Feb − ရွေးကောက်ပွဲ၊ သန့်ရှင်း ၅၀%+ နိုင်၊ ရခိုင်မှာ ANUO အမတ် ၁၂ , စစ်တကောင်းလူမျိုး သန့်ရှင်းအမတ် ၃ ။ ဦးနု က ပမညတ နဲ့ ရတည မဲ ရရန် ရခိုင်ပြည်နယ်ပေးဖို့ ဆုံးဖြတ်။
၁၉၆၀ Apr − ဦးနု က ရခိုင် နှင့် မွန် ပြည်နယ် စီမံပေးမည် စ တင် ပြောကြား။ ဗုဒ္ဓဘာသာ ကို နိုင်ငံတော်ဘာသာ ပြဌာန်းရေး အကြံပေးအဖွဲ့ ဖွဲ့စည်း။ နိင်ငံတော်အစိုးရ အကြံပေးအဖွဲ့ ဖွဲ့စည်း။
၁၉၆၀ May − ( M.A.Tahir ) ရဲ့ Roewengyas.in.Arakan ဆောင်းပါး Guardian မှာပါ
၁၉၆၀ May − မူဂျာဟစ် ရန်ကြောင့် ဘူးသီးတောင်၊ မောင်းတော မှ ရခိုင်များ စစ်တွေ သို့ ပြေးလာ။
၁၉၆၀ Aug − ဗမာမွတ်ဆလင်ကွန်ဂရက် သည် ပမညတ မှ နှတ်ထွက်။
၁၉၆၀ Oct – စစ်တွေ ရခိုင်မွတ်စလင် အဖွဲ့ − အချက် ၂၂ တောင်းဆို – ပြည်နယ်အစိုးရ မှာ မွတ်ဆလင် အမတ် ၁/၃၊ မွတ်ဆလင် မြို့နယ်ကို မွတ်ဆလင် အုပ်ကြီး အုပ်ချုပ် ၊ ရခိုင်ပြည်နယ် တည်ထောင်ပြီး ၁၀ နှစ်အကြာမှာ မွတ်ဆလင် မြို့နယ် ကို ရခိုင်ပြည်မှ ခွဲထွက်ပြီး အခြားပြည်နယ် နဲ့ ပေါင်းချင်လျှင် ခွဲထွက်ခွင့် ရှိထားရမည်
၁၉၆၀ Nov – မေယုနယ်ခြားခရိုင်သစ် တွင် နယ်ခြားအုပ်ချုပ်ရေး စ တင်။
၁၉၆၀−၆၄ − Mayu Frontier District အဖြစ် တိုက်ရိုက်အုပ်ချုပ်
၁၉၆၀ Dec – United Rohingyas Organisation ရိုဟင်ဂျာအမျိုးသားညီညွတ်ရေးအဖွဲ့ချပ်မှ Short History of Rohingyas ( ရိုဟင်ဂျာ လူမျိုးစု ၏ ရာဇဝင် အကျဥ်းချုပ် ) in Burmese ပြည်ထောင်စု၏တိုင်းရင်းသားလူမျိုးတမျိုးဖြစ်သော ရိုဟင်ဂျာလူမျိုးစု၏ ရာဇဝင် အကျဉ်းချုပ် စာအုပ်ထုတ်ဝေ − first spelling in burmese
၁၉၆၁ Jan – အစိုးရအကြံပေးအဖွဲ့မှ အစီရင်ခံစာ တင်ပြ
၁၉၆၁ Feb – မေယုဒေသ ရခိုင်ပြည်နယ် ထဲ မပါသင့်ကြောင်း RUNO က တင်ပြ
စစ်တကောင်း အမတ်များ − ရခိုင်ပြည်နယ် ရရှိရေးမကန့်ကွက်၊ မူဆလင်တွေကို ရခိုင်မှ သီးသန့်ဖယ်ထားရန် တောင်းဆို
၁၉၆၁ Mar – ဦးနု မှ အချက် ၅ ချက်ပါ ပြည်နယ်ပေးရေးအဆိုပြုချက်သစ် တင်ပြ၊ မွန် ရခိုင် ခေါင်းဆောင်များ သဘောတူကြ။
၁၉၆၁ May – ဦးဘမြိုင် ရခိုင်ဝန်ကြီး အဖြစ် ကျမ်းသစ္စာကျိန်ဆို၊
၁၉၆၁ May – ရိုဟင်ဂျာ ဘာသာ ရေဒီယို က လွှင့် ( from 15 May 1961 to Oct 1965 )
၁၉၆၁ Jul – Rohingya Youths Association မှ ရခိုင်ပြည်နယ် မပေးရန် တောင်းဆို
၁၉၆၁ Jul− ဗိုလ်ချုပ်အောင်ကြီး မူဂျာဟစ် လက်နက်ချပွဲ မိန့်ခွန်းပြော၊ အပေးအယူ လုပ်၊ ဟိုဘက်ကမ်းနေရင် Pakistani၊ ဒီဘက်ကမ်းနေရင် Rohingya လို့ပြော။
၁၉၆၁ − Mujahid ပုန်ကုန်မှု ရပ်ဆိုင်းသွား
၁၉၆၁ Sep – ရခိုင်ပြည်နယ်ပြင်ဆင်ရေးကော်မတီ ဖွဲ့စည်း။ ရခိုင်ပြည်နယ် ဥပဒေရေးဆွဲရေးဆပ်ကော်မတီ ဖွဲ့စည်း။
၁၉၆၁ Nov – ရခိုင်ပြည်နယ်ဖွဲ့စည်းအုပ်ချုပ်ပုံအခြေခံဥပဒေ နှင့် ဖွဲ့စည်းအုပ်ချုပ်ပုံအခြေခံဥပဒေ (ပဉ္စမပြင်ဆင်ချက်) ဥပေကြမ်း ကို တရားရေးဝန်ကြီးဌာန သို့ တင်ပြ။
၁၉၆၁ Nov – ရခိုင်တိုင်းရင်းသား မူဆလင် အဖွဲ့ချုပ်က ရခိုင်ပြည်နယ်ဖွဲ့စည်းအုပ်ချုပ်ပုံအခြေခံဥပဒေ ကို ကန့်ကွက်
၁၉၆၁ Nov – မောင်းတော အမတ်များက ဘူးသီးတောင်၊ မောင်းတော ကို ရခိုင်ပြည်နယ်ထဲ မထည့်သွင်းရန် တရားရေးဝန်ကြီးဌာန ကို တင်ပြလာ။
၁၉၆၂ Feb – ဦးဗဆွေ (ဖဆပလ) က ပြည်ထောင်စုဖွဲ့စည်းအုပ်ချုပ်ပုံပြင်ဆင်ရေးဆွဲရေးအဆို ( ပြည်ထောင်စု စစ်စစ် Federal မူ ) ကို ဦးနု (ပထစ) ထံ တင်ပြ။ ရခိုင်ပြည်နယ် ဥပေဒ ကြမ်း ကို ရွေ့ဆိုင်း။ ရတည က federalမူ ကို ကန့်ကွက်ပေးလျင် ရခိုင်ပြည်နယ်ဥပဒေ ကို အတည်ပြုပေးမည် ဟု ဖဆပလ ပြော။
၁၉၆၂ Mar – ဦးနေဝင်း အာဏာသိမ်း
၁၉၆၂ − ဦးနေဝင်း အာဏာသိမ်းပြီး ဘင်္ဂါလီ လို့ ခေါ် ၊ လက်နက်ကိုင် သူပဲ ရိုဟင်ဂျာ နံမည် သုံးရဲ ။
၁၉၆၄ − အရှေ့ပါကစ္စတန်(ဘင်္ဂလား) သားများ ရခိုင်ဘက် သို့ ခိုးဝင်ပြီး ရောနှောနေထိုင်
၁၉၇၀ − ဒေါက်တာ ခင်မောင် နဲ့ မောင်ကျော်လှိုင် CHT ကို ထွက်ပြေးပြီး ရခိုင်လူမျိုးအဖြစ်လိုက်ပြောင်း
၁၉၇၀ – အရှေ့ပါကစ္စတန်(ဘင်္ဂလား) မဲ အားလုံးကို Awami League က ရသွား
၁၉၇၁ − ပါကစ္စတန် အစိုးရတပ် East Pakistan ကိုဝင်တိုက် ပြီး စစ်ရှုံး၊ East Pakistan ကို Bengladesh လို့ နံမည်ပြောင်း။ ဘင်္ဂလားမှ စစ်ဘေးရှောင်များ မြန်မာပြည်သို့ ပြေးဝင်ခိုလှုံ။
၁၉၇၄ − ဆိုရှယ်လစ်အစိုးရလက်ထက်မှ အမည်ခံ ပြည်နယ် ရ၊ ရခိုင်ဝတ်စုံ တည်ထွင်၊ ရခိုင် သီချင်း တွေရေး၊ ရခိုင် ယဥ်ကျေးမှု မြှင့်တင်၊ Aryan နဲ့ Mongoloid စပ်တယ် ပြောလာကြ။
၁၉၇၅ − ဘင်္ဂလားဒေရှ် သံအမတ် က ရခိုင်ပြည်ထဲ ကျူးကျော်ဝင်ရောက် သူ ငါးသိန်း ခန့် ရှိဟု ဗြိတိသျှသံအမတ် ကို ပြောကြား။
၁၉၇၈ − 1st exodus ၊ နိုင်ငံတကာ media မှာ “Burmese Muslims,” or “Arakanese Muslims လို့ပဲ ခေါ်ခဲ့ကြ။ လူမျိုးလို့ မမြင်ကြ။
called “Burmese Muslims” by Pakistani and Bangladeshi journalists or known as Burmaiya in Bangladesh. They were never called as “Rohingya” in the everyday language in Bangladesh.
၁၉၈၀ – Cox’s Bazar – ရခိုင် အသင်းထောင်၊ ရခိုင် မဂ္ဂဇင်း ထုတ်၊ ကိုယ့်ကို ကိုယ် ရခိုင် လို့ သတ်မှတ်
၁၉၈၂ − နိင်ငံသားဥပဒေ ထုတ် − ရိုဟင်ဂျာ တွေ နိုင်ငံမဲ့ ဖြစ်
၁၉၉၁−၉၂ − 2nd exodus – နိုင်ငံတကာက ရိုဟင်ဂျာ ကို လူနည်းစု တိုင်းရင်းသား လို့ မြင်လာကြ။

( ဘိုမင်းထောင် )
၁၅၉၉ − ပဲခူး ကို ဗမာ၊ ရခိုင် ပေါင်းပြီး သိမ်းယူ
၁၆၁၂ ၊ ၁၆၁၃ ပဲခူး သုံ့ပန်း နေရာချ
၁၆၁၄ မှာ နန္ဒဘုရင် မျိုးဆက် မောင်စောပြန် ဓညဝတီ မှာနေရာက ၁၆၁၄ မှာ မွန်နောက်လိုက် ၃၃၀၀၀ နဲ့ တကွ chittagon ကို ဘုရင် အဖြစ်နဲ့ ပြောင်းလာတယ်” ပြော
၁၇၈၅ ဘိုးတော် ရခိုင် ကိုသိမ်း
၁၇၉၄ − ဗမာတပ် Banga ကို ဝင်ပြီး တရားခံပြေးတောင်း လို့ ပေးလိုက်ရ။
၁၇၉၈ − Banga ကို ပြေးကြ ( 25k to 50k ရခိုင်၊ မူဆလင် 1.5k to 2k )
၁၇၉၉−၁၈၀၀ − Ramu -> Cox’s bazar နံမည်ရသွား၊ ရခိုင်ပြည် 2/3 ဒုက္ခသည်အဖြစ်ရောက်
၁၇၉၈ က Francis Hamilton ကို မြန်မာလူမျိုး၊ ရခိုင် က လာတာ လို့ ပြော၊ ( ၁၇၈၅ − ၄၀ = ၁၇၄၅ ပထမအသုတ်၊ ၁၇၈၅+၁၀=၁၇၉၅ ဒုတိယ အသုတ် )
၁၈၆၉ က Lewin ကို ရခိုင်သား ၊ ကုလားတန် က လာတာလို့ ပြော − ဗမာဘုရင် လာတိုက်လို့ ပြေးလာတယ် ပြော
၁၈၉၆ က Lethbridge ကို ရခိုင်သား ၊ ကုလားတန် က လာတာလို့ ပြော ၊ နန္ဒဘုရင် မျိုးဆက် ၁၇၇၆ မတိုင်မီ CHT ရောက်− ( ၁၇၉၄ ဗမာ စစ်တကောင်းကိုဝင် )ဗမာဘုရင် လာတိုက်လို့ ပြေးလာတယ် ပြော၊ မွန် လို့ မပြောခဲ့ ၊ The Golden Book of India စာအုပ်ရေး
၁၉၀၆ Hutchinson ကို “၁၅၉၉ ဗမာ နဲ့ ရခိုင် ပဲခုး ကိုသိမ်း၊ နန္ဒဘုရင် မျိုးဆက် မောင်စောပြန် ဓညဝတီ မှာနေရာက ၁၆၁၄ မှာ မွန်နောက်လိုက် ၃၃၀၀၀ နဲ့ တကွ chittagon ကို ဘုရင် အဖြစ်နဲ့ ပြောင်းလာတယ်” ပြော
၁၉၂၆ J P Mills ကို ဇတ်လမ်းတို ပြော၊ အထောက်အထားမှတ်တမ်း မေးတော့ မီးလောင်သွားပြီပြော
၁၉၅၀ Lucien Bernot ကို ဇတ်လမ်းရှည် စတင်ပြောပြခဲ့၊ အထောက်အထားမှတ်တမ်း မေးတော့ သူခိုး ခိုးသွားတယ် ပြော၊ “Les Paysans Arakanais du Pakistan Oriental” စာအုပ်ရေး
၁၉၆၁ G H Harvey
၁၉၆၇ Lucien Bernot အထောက်အထားမှတ်တမ်း မေးတော့ အခိုးခံရ လို့ ပျောက်ကုန်ပြီပြော
၁၉၆၈ Loffler မသင်္ကာဖြစ်

~ Myo Than